مرخصی یکی از حقوق اصلی برای هر کارگر و کارمندی می‌باشد. منظور از مرخصی این است که کارگر یا کارمند در روزهای کاری در شرکت یا کارگاه حاضر نمی‌شوند و به استراحت در منزل و یا انجام امور شخصی خود می‌پردازند. حال چیزی که مهم است این است که مرخصی انواع مختلفی دارد و تنها برخی از افراد نسبت به انواع مرخصی کارمندان آشنایی دارند. برای مثال مرخصی استعلاجی، مرخصی استحقاقی، مرخصی ساعتی، مرخصی زایمان، مرخصی فوت اقوام درجه یک و غیره از جمله انواع مرخصی می‌باشد. هر یک از این مرخصی‌ها را میتوان در شرایط خاصی استفاده کرد. اما مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی چه نوع مرخصی‌هایی هستند و چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ اگر شما هم در رابطه با تفاوت مرخصی استعلاجی با مرخصی استحقاقی چیزی نمی‌دانید، بهتر است به این مطلب توجه داشته باشید.
مرخصی استحقاقی چیست؟
در ابتدا بهتر است با مرخصی استحقاقی آشنا شویم. مرخصی استحقاقی همان مرخصی سالانه است که افراد می‌توانند در طول ایام غیر تعطیل سال از آنها استفاده نمایند. طبق قانون مرخصی وزارت کار، مرخصی استحقاقی برابر با 2.5 روز در ماه است. این یعنی کارگر یا کارمند حق دارند در هر ماه از سال، دو روز و نیم را به مرخصی بروند. برای همین باید گفت که مرخصی استحقاقی در طول سال، شامل 192 ساعت یا 26 روز میشود که همراه با چهار جمعه، به سی روز می‌رسد. در رابطه با مرخصی استحقاقی در قانون کار، قوانین زیادی مطرح شده است. در اینجا به چند مورد مهم در رابطه با این قوانین اشاره می‌کنیم:
- روز کارگر که روز 11 اردیبهشت ماه است، یکی از روزهای تعطیل برای کارگران می‌باشد. برای همین کارفرما ضمن در نظر گرفتن حقوق و دستمزد در این روز، نباید کارگر را وادار به انجام کار کند.
- برای قراردادهای کاری کمتر از یک سال، مرخصی استحقاقی باید نسبت به روزهای کاری محاسبه و تعیین شود.
- هر کارگری میتواند تنها 9 روز از مرخصی سالانه خود را برای سال بعد ذخیره کند.
- در صورتی که کارگر استعفا داده و یا ترک کار کند، مطالبه حقوق برای مرخصی‌های باقی مانده امکان نخواهد داشت.
- در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما در مورد زمان مرخصی استحقاقی کارگران، نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم الاجراست.
- در صورت بازنشستگی، ازکار افتادگی کلی، تعطیلی کارگاه یا فوت کارگر، مطالبات بابت مرخصی وزارت کار استفاده نشده به کارگر یا ورثه پرداخت میشود.
- کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد بر اساس میانگین کارمزد در روزهای کارکرد آخرین ماه را دارند.
در رابطه با مرخصی استحقاقی در قانون کار، میتوان به ماده 64 قانون کار اشاره کرد. طبق این ماده: ” مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعاً یک ماه است. سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. برای کار کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه میشود.”
مرخصی استحقاقی برای کارهای سخت و زیان آور
قانون کار برای کارهای سخت و زیان آور، تفاوت‌هایی را قائل شده است که یکی از آنها مربوط به مرخصی استحقاقی است. طبق ماده 65 قانون کار مرخصی استحقاقی برای کارهای زیان آور و سخت به این شکل تعریف شده است: ” مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال دارند 5 هفته می‌باشد. استفاده از این مرخصی، حتی‌الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد.”
همچنین مرخصی استحقاقی برای کارگران فصلی متفاوت است. در این رابطه نیز میتوان به ماده 68 قانون کار اشاره کرد. طبق این ماده: ” میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی بر حسب ماه‌های کارکرد تعیین میشود.” بنابراین مرخصی استحقاقی برای مشاغل عادی، با مشاغل سخت و زیان آور و همچنین مشاغل فصلی تفاوت دارد.
مرخصی استعلاجی چیست؟
مرخصی استعلاجی یکی دیگر از انواع مرخصی‌ها است که به تایید سازمان تامین اجتماعی نیاز دارد. با اینکه در قانون کار هیچ سقفی برای مرخصی استعلاجی در نظر گرفته نشده است، اما قوانین مختلفی برای آن وجود دارد که تابع قوانین تامین اجتماعی می‌باشد. در صورتی که تعداد روزهای مرخصی استعلاجی در هر بار کمتر از 7 روز و در کل سال کمتر از 15 روز باشد، تایید پزشک معالج برای آن کفایت میکند. حال برای مرخصی‌های استعلاجی بین 15 الی 60 روز، باید تاییدیه از سوی پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی صورت گیرد. همچنین برای مرخصی‌های استعلاجی بیشتر از 60 روز نیز باید شورای پزشکی تامین اجتماعی آن را تایید نماید. در رابطه با مرخصی استعلاجی میتوان به بند 7 ماده 2 قانون تامین اجتماعی اشاره کرد. طبق این بند: ” بیماری، وضع غیرعادی جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب میکند یا موجب عدم توانائی موقت اشتغال به کار میشود یا اینکه موجب هر دو در آن واحد میگردد.” این یعنی مرخصی استعلاجی وضعیتی است که کارگر توانایی اشتغال به کار برای مدت موقت را ندارد و برای استفاده از آن سقفی تعیین نشده است.
مرخصی استعلاجی در قانون کار
در صورتی که مرخصی استعلاجی توسط پزشک معالج، پزشک معتمد و یا شورای پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود، مدت زمان مرخصی را جزو سوابق کاری یا بازنشستگی فرد در نظر می‌گیرند. همچنین این مدت زمان مشمول پرداخت غرامت میشود و به آن دستمزد تعلق می‌گیرد. در رابطه با سقف در نظر گرفته شده برای مرخصی استعلاجی باید عنوان کرد که در حال حاضر این سقف چهار ماه عنوان شده است. اما اگر مرخصی یک ساله به تایید شورای پزشکی یا پزشکان معتمد سازمان تامین اجتماعی برسد، قانون کار فرد را بازنشسته میکند. پس اگر شخصی در وضعیت جسمی یا روحی نامناسبی قرار داشته و انجام خدمات درمانی امکان توانایی کار را از او بگیرد، امکان استفاده از مرخصی استعلاجی برای او وجود خواهد داشت.
چه تفاوتی بین مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی وجود دارد؟
حال که با هر دو مرخصی آشنا شدیم، بهتر است به سراغ بررسی تفاوت‌های میان مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی برویم. به طور کلی میتوان گفت این دو نوع مرخصی در سه مورد با هم تفاوت دارند که عبارت است از:
-
محدودیت یا عدم محدودیت در مرخصی
همانطور که گفته شد، مرخصی استحقاقی محدودیت دارد و تنها به 2.5 روز در ماه و 26 روز در سال خلاصه میشود. در صورتی که مرخصی استعلاجی هیچ محدودیتی ندارد. در واقع اگر کارگر بتواند تاییدیه شورای پزشکی یا پزشکان مورد اعتماد تامین اجتماعی را بگیرد، میتواند تا هر زمانی که صلاح است به استراحت و مرخصی بپردازد. برای همین یکی از تفاوت‌های مهم بین مرخصی استعلاجی و استحقاقی، در این مورد است.
-
نیاز به توافق کارفرما در مرخصی استحقاقی
برای مرخصی استحقاقی باید موافقت کارفرما را جلب کرد. در واقع اگر کارفرما رضایت نداشته باشد، امکان استفاده از مرخصی استحقاقی وجود ندارد. این در حالی است که اگر شخص دچار بیماری یا حادثه خارج از اراده و خواست خود شود، مجبور به استفاده از مرخصی استعلاجی میشود. یعنی مرخصی استعلاجی تامین اجتماعی، به موافقت کارفرما نیازی ندارد و این شخص اختیاری در تعیین روزهای مشخص برای مرخصی استعلاجی ندارد.
-
پرداخت حقوق در انواع مرخصی
به عنوان آخرین تفاوت بین مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی باید به پرداخت حقوق اشاره کرد. در مرخصی‌های استحقاقی، پرداخت حقوق به عهده کارفرما است. در واقع این مرخصی‌ها از انواع مرخصی با حقوق هستند و کارفرما حق عدم پرداخت حقوق را ندارد. این در حالی است که پرداخت حقوق برای مرخصی‌های استعلاجی، به عهده سازمان تامین اجتماعی است و کارفرما در این زمینه دخالتی نخواهد داشت.
جمع بندی
مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی، دو نوع از انواع مرخصی هستند که در متن به طور کامل به آنها اشاره کردیم. این مرخصی‌ها در مواردی با هم تفاوت دارند که به آنها نیز اشاره شد. از تفاوت‌های مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی باید به محدودیت مرخصی استحقاقی و عدم تعیین سقف برای مرخصی استعلاجی، پرداخت حقوق توسط کارفرما یا سازمان تامین اجتماعی و همچنین نیاز یا عدم نیاز به توافق کارفرما اشاره کرد.
جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با کلینیک اداری آسان کار تماس بگیرید.
