قرارداد کار یک قرارداد مهم است که میان کارگر و کارفرما منعقد می‌شود. این قرارداد همچون هر قرارداد دیگری دارای مفاد و بندهای متعددی است که آگاهی از آنها مانع از تضییع حق و حقوق می‌گردد. یکی از مواردی که معمولا در قرارداد کار به آن اشاره می‌شود، شرایط فسخ قرارداد است. قراردادهای کاری تنها در شرایط خاصی قابل فسخ هستند. حال بهتر است ببینیم قرارداد کار چگونه نقض می‌شود و شروط باطل شدن قرارداد کار چیست؟
قرارداد کار و نحوه انعقاد آن
قرارداد کار به قراردادی گفته می‌شود که میان کارگر (شخص حقیقی) و کارفرما (شخص حقیقی یا حقوقی) منعقد می‌شود. در ماده 7 قانون کار قرارداد کار به این صورت تعریف شده است: ” قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.”
قرارداد کار انواع مختلفی دارد که پیش از انعقاد قرارداد باید در رابطه با نوع آن صحبت شده و طرفین به توافق برسند. این قراردادها به صورت شفاهی و کتبی قابل انعقاد هستند که طبیعتا قراردادهای کتبی از ارزش بیشتری برخوردار هستند. نحوه انعقاد قرارداد کار هم به قدری مهم است که برخی از افراد از یک کارشناس یا وکیل اداره کار برای آن کمک می‌گیرند. در زمان انعقاد قرارداد کار موارد مهمی نظیر مشخصات طرفین، مسئولیت و وظایف طرفین، میزان دستمزد، نحوه پرداخت حقوق، شرایط مرخصی، نحوه فسخ قرارداد و غیره درج می‌شود. در صورتی که یکی از طرفین قرارداد نسبت به وظایف و مسئولیت‌های خود کوتاهی کند، طرف دیگر امکان شکایت از او را دارد.
شرایط تعلیق قرارداد کار
در رابطه با شرایط تعلیق قرارداد کار در ماده 14 قانون کار صحبت شده است. طبق این ماده قانونی ” چنانچه به واسطه امور مذکور در مواد آتی انجام تعهدات یکی از طرفین موقتا متوقف شود، قرارداد کار به حال تعلیق در می‌آید و پس از رفع آنها قرارداد کار با احتساب سابقه خدمت (از لحاظ بازنشستگی و افزایش مزد) به حالت اول بر می‌گردد.” بر اساس این ماده قانونی میتوانیم بگوییم که تعلیق قرارداد کار به معنای فسخ قرارداد نمی‌باشد. بلکه تعلیق قرارداد کار یا تعلیق کارگر توسط کارفرما باعث می‌شود تا کار به طور موقتی تعطیل شود و پس از رفع موانع پیش آمده کار مجددا از سر گرفته شود. البته امکان تعطیلی کار بدون دلیل موجه از سوی کارفرما وجود ندارد. برای همین اگر در مراجع حل اختلاف ثابت شود که کارفرما بدون دلیل خاصی کار را تعطیل کرده است، موظف به پرداخت حقوق از پیش تعیین شده کارمند یا کارگر می‌شود.
شرایط فسخ یا نقض قرارداد کار
قرارداد کار در شرایط خاصی قابل فسخ است و تنها به یکی از طرق زیر خاتمه پیدا می‌کند:
- فوت کارگر
- بازنشستگی کارگر
- از کارافتادگی کلی کارگر
- استعفای کارگر از ادامه کار
- پایان مدت قرارداد کار و عدم تمدید آن
مهمترین عاملی که سبب فسخ قرارداد کار می‌شود، پایان مدت زمان تعیین شده در قرارداد است. در قرارداد کار موقت، مدت زمان شروع و خاتمه قرارداد ذکر می‌شود. برای همین با رسیدن به تاریخ مذکور، همکاری میان طرفین به اتمام رسیده و قرارداد کار فسخ می‌شود. مگر اینکه طرفین قرارداد یعنی کارگر و کارفرما نسبت به تمدید قرارداد با هم به توافق برسند. در شرایط دیگر امکان فسخ قرارداد کار بدون دلیل موجه امکانپذیر نمی‌باشد. چرا که این قرارداد یک قرارداد دو طرفه است و تنها در شرایط خاصی امکان فسخ آن از سوی کارفرما یا کارگر وجود دارد. البته در مواردی نظیر فوت، بازنشستگی، از کارافتادگی و استعفای کارگر قرارداد فسخ می‌شود.
فسخ قرارداد کار از سوی کارفرما
در رابطه با شرایط فسخ قرارداد از سوی کارفرما میتوان به ماده 27 قانون کار رجوع کرد. طبق این ماده قانونی “هر گاه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد و یا آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقض نماید، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان “حق سنوات” به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ نماید.”
بر اساس این ماده قانونی میتوانیم بگوییم که در صورتی که کارگر در انجام وظایف محوله کوتاهی کرده و آیین نامه انضباطی را نقض نماید، کارفرما با اخذ نظر مثبت شورای اسلامی میتواند قرارداد کار را فسخ کرده و کارگر را از کار برکنار نماید. بنا بر این ماده قانونی، عدم نیاز به کارگر دلیل قانونی برای فسخ قرارداد از سوی کارفرما نمی‌باشد و عملی خلاف مندرجات قانون کار است.
فسخ قرارداد کار از سوی کارگر
طبق ماده 21 قانونی، استعفای کارگر از کار یکی از روش‌های فسخ قرارداد کار از سوی کارگر و خاتمه همکاری است. کارگری که قصد دارد از کار استعفا دهد، موظف است استعفا را به طور کتبی به کارفرما اطلاع داده و تا یک ماه به کار خود ادامه دهد. همچنین کارگر موظف است یک رونوشت از استعفا و انصراف از کار را به شورای اسلامی کارگاه و یا انجمن صنفی ارائه نماید. در استعفا تمام حقوق مالی و سنوات کارگر محفوظ بوده و کارفرما موظف به پرداخت آنها است. یکی دیگر از شرایط فسخ قرارداد کار از سوی کارگر، ترک کار است. با این تفاوت که در ترک کار، مزایای پایان کار به کارگر تعلق نمی‌گیرد.
مدارک لازم جهت طرح دعاوی ناشی از قرارداد کار
در طرح دعاوی ناشی از قرارداد کار، ارائه مدارک محکم و مستدل به مراجع مربوطه بسیار مهم است. برای طرح شکایت به مدارکی نظیر اصل شناسنامه و کارت ملی، قرارداد کار، مدارک مربوط به نقض قرارداد کار، فرم دادخواست و سایر ادله و مستندات نیاز است.
جمع بندی
در این مطلب در خصوص شرایط نقض قرارداد کار صحبت کردیم. همانطور که متوجه شدیم فسخ یا نقض قرارداد کار در شرایطی نظیر فوت کارگر، بازنشسته شدن کارگر، از کارافتادگی کار، استعفای کارگر و انقضای زمان قرارداد کار صورت می‌گیرد. با این حال در شرایط خاصی امکان فسخ قرارداد از سوی کارفرما یا کارگر نیز وجود دارد. در صورتی که به اطلاعات بیشتری در این زمینه نیاز دارید، میتوانید از کارشناسان مجموعه آسان کار کمک بگیرید.
