میزان افزایش حقوق در هر سال نه تنها برای کارمندان و کارگران فعلی مهم است، بلکه برای بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی نیز اهمیت دارد. این افراد با شروع سال جدید منتظر هستند تا به میزان افزایش حقوق خود در سال جدید پی ببرند. حال باید دید که دولت در سال 1402 چه مقدار افزایش حقوق را برای بازنشستگان تامین اجتماعی در نظر گرفته است.
بازنشستگی تامین اجتماعی و شرایط آن
در رابطه با تعریف بازنشستگی میتوان به ماده 2 قانون تامین اجتماعی رجوع کرد. در بند 15 این ماده قانونی آمده است که “بازنشستگی عبارتست از عدم اشتغال بیمه شده به کار به سبب رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در این قانون.” در واقع زمانی که افراد به سن بازنشستگی می‌رسند، دیگر امکان اشتغال نداشته و باید دست از کار بکشد. پس از آن نیز مستمری که از سوی سازمان تامین اجتماعی مشخص شده است، به حساب افراد واریز می‌گردد. در رابطه با معنی مستمری هم میتوان به بند 16 این ماده اشاره کرد. طبق این بند “مستمری عبارت از وجهی است که طبق شرایط مقرر در این قانون به منظور جبران قطع تمام یا قسمتی از درآمد به بیمه شده و در صورت فوت او برای تأمین معیشت بازماندگان وی به آنان پرداخت میشود.”
برای بازنشستگی و استفاده از خدمات آن، شرایطی در نظر گرفته شده است که فرد با دارا بودن آنها یک بازنشسته به حساب می‌آید و مستمری به او تعلق پیدا می‌کند. در این رابطه هم میتوان به ماده 76 قانون تامین اجتماعی و بندهای اولیه آن اشاره کرد. طبق این ماده:
- حداقل ده سال حق بیمه مقرر را قبل از تاریخ تقاضای بازنشستگی پرداخته باشند.
- سن مرد به شصت سال تمام و سن زن به پنجاه و پنج سال تمام رسیده باشد.
تبصره 1 ـ کسانی که 30 سال تمام کار کرده و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند در صورتیکه سن مردان 50 سال و سن زنان 45 سال تمام باشد می توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند.
پس با توجه به این ماده قانونی، مشمولان باید سابقه پرداخت حداقل 20 سال حق بیمه را داشته باشند و مردان به سن 60 سالگی و زنان به سن 55 سالگی رسیده باشند تا بتوانند مستمری یا حقوق بازنشستگی تامین اجتماعی را دریافت نمایند. البته برای بازنشستگی مشاغل سخت این میزان متفاوت است. کارگران مشاغل سخت و زیان بار که سابقه پرداخت حق بیمه 20 سال متوالی و یا 25 سال به طور متناوب را داشته باشند، میتوانند بدون هیچ شرط سنی بازنشسته شوند. یک وضعیت خاص هم مربوط به بازنشستگی زنان است که با داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه و حداقل 42 سال سن امکان آن با یک شرط وجود دارد و آن این است که در زمان تقاضای بازنشستگی یا ترک کار، مشمول قانون کار باشد.
یکی دیگر از مواردی که بهتر است در رابطه با بازنشستگی افراد به آن اشاره شود این است که بازنشسته شدن افراد منحصرا در اختیار بیمه است و کارفرما نمیتواند در این زمینه دخالتی داشته باشد. با این حال یک استثنا برای آن وجود دارد و آن هم این است که کارفرما می‌تواند در رابطه با کارگرانی که حداقل 5 سال پس از رسیدن به سن بازنشستگی به کار خود ادامه داده‌اند، از سازمان تامین اجتماعی درخواست بازنشستگی داشته باشد که این سن برای مردان 65 و برای زنان 60 سال است.
نحوه محاسبه مستمری بازنشستگان به چه صورت است؟
زمانی که افراد به سن بازنشستگی می‌رسند و از کار برکنار می‌شوند، از سوی سازمان تامین اجتماعی یک مستمری را به صورت ماهانه دریافت می‌کنند. در واقع مستمری همان مبلغی است که سازمان تامین اجتماعی به طور ماهانه به حساب افراد واریز می‌کنند. حال باید دید که این مبلغ به چه صورتی محاسبه میشود و چه مقدار می‌باشد؟ در این رابطه میتوان به ماده 77 قانون تامین اجتماعی اشاره کرد. طبق این ماده:
” میزان مستمری بازنشستگی عبارتست از یک سی‌ام متوسط مزد یا حقوق بیمه شده ضربدر سنوات پرداخت حق بیمه مشروط بر آنکه از(۳۰ /۳۵) سی و پنجم، سی‌ام متوسط مزد یا حقوق تجاوز ننماید. تبصره- متوسط مزد یا حقوق برای محاسبه مستمری بازنشستگی عبارتست از مجموع مزد یا حقوق بیمه شده که بر اساس آن حق بیمه پرداخت گردیده ظرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر بیست و چهار.”
بر این اساس مشخص میشود که مستمری دریافتی بازنشستگان در هر ماه عبارت است از متوسط دستمزد فرد بیمه شده ضرب در تعداد سال‌هایی که حق بیمه پرداخت کرده است (حداکثر 35 سال مورد قبول است) و تقسیم آن بر عدد 30. حال چیزی که در اینجا اهمیت دارد این است که متوسط دستمزد چقدر است و چگونه در نظر گرفته میشود؟ در این رابطه هم باید اشاره شود که متوسط دستمزد برابر با جمع حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه ظرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر 24 است. در صورتی که در این بین فرد بیمه شده به هر علتی کار نکرده باشد، کسر مدت از ماه‌های قبل از 24 ماه تامین میشود.
همین موضوع باعث شده تا برخی افراد به دنبال افزایش حقوق خود در دو سال پایانی خدمت باشند و حق بیمه بیشتری را پرداخت نمایند. با این حال قانونگذار بیان کرده که اگر دو سال آخر با افزایش رشد حقوق و دستمزد غیر طبیعی همراه باشد، حقوق پنج سال آخر خدمت را به عنوان ملاک در نظر می‌گیرد.
میزان افزایش حقوق بازنشستگان در سال 1402
مطابق با تبصره 12 ماده واحده لایحه بودجه 1402، حقوق بازنشستگان، وظیفه بگیران و مشترکان صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری و سایر صندوق‌های بازنشستگی وابسته به دستگاه‌های اجرایی، به میزان متوسط 20 درصد افزایش می‌یابد. پس از اعمال این افزایش بیست درصدی، حقوق بازنشستگان، وظیفه بگیران و مشترکان صندوق‌های بازنشستگی مذکور، متناسب با سنوات خدمت قابل قبول، از 63 میلیون ریال (6 میلیون و 300 هزار تومان) نباید کمتر نباشد. لازم به اشاره است که این ارقام در لایحه بودجه ذکر شده است و هنوز به تصویب نهایی نرسیده است.
مقدار افزایش حق اولاد و کمک هزینه عائله بندی برای بازنشستگان
در فیش حقوقی بازنشستگان، مبلغی تحت عنوان حق اولاد و کمک هزینه عائله بندی وجود دارد که در واقع جهت کمک خرج در نظر گرفته شده است. در لایحه بودجه سال 1402 نیز بخشی به این مولفه اختصاص داده شده است. در بند 3 تبصره 12 ماده واحده لایحه بودجه 1402 عنوان شده است که ” امتیاز کمک هزینه عائله‌مندی و حق اولاد، موضوع بند (4) ماده (68) قانون مدیریت خدمات کشوری شاغلین و بازنشستگان به ترتیب 2280 و 1050 و معادل ریالی امتیاز مذکور برای کارمندان مشمول قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت تعیین می‌گردد.”
مستمری مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی
در کنار افزایش حقوق بازنشستگان و از کارافتادگان، حقوق مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی کشور نیز با افزایش همراه میشود. میزان افزایش حقوق این دسته از افراد در سال 1402 به میزان 40 درصد عنوان شده است. همچنین بهتر است اشاره شود که مستمری والدین شهدا برابر با حداقل حکم حقوقی بازنشستگان خواهد بود.
جمع بندی
در این مطلب به بررسی میزان افزایش حقوق بازنشستگان در سال 1402 پرداخته شد. طبق لایحه بودجه 1402 حقوق بازنشستگان و وظیفه بگیران مشمول صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح و سایر صندوق‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی به میزان 20 درصد نسبت به آخرین حکم حقوق سال 1401 افزایش می‌یابد. حداقل حکم حقوق بازنشستگان، وظیفه بگیران و مشترکان صندوق‌های بازنشستگی مذکور در سال 1402 معادل (1/2) برابر حداقل حکم حقوق سال 1401، موضوع جزء (2) بند(الف) تبصره (12) قانون بودجه سال 1401 با اعمال افزایش جزء (2) قانون اصلاح قانون بودجه سال 1401 و ترمیم حقوق کارکنان و بازنشستگان کشوری و لشگری خواهد بود.
