مرخصی از حقوق اصلی کارگران است و در قانون کار به آن اشاره شده است. کارگران و کارمندان میتوانند از مرخصی‌های خود در روزهای غیر تعطیل استفاده کرده و به استراحت یا انجام امور شخصی بپردازند. مرخصی شامل انواع مختلفی نظیر مرخصی استحقاقی، مرخصی بدون حقوق و مرخصی استعلاجی است. در ادامه مطلب به بررسی انواع مرخصی کارمندان در قانون کار می‌پردازیم و با شرایط هر یک از آنها آشنا می‌شویم.
مرخصی چیست؟
مرخصی حقی است که برای کارگران و کارمندان برای روزهای غیر تعطیل در نظر گرفته شده است و جزو حقوق به رسمیت شناخته شده آنها محسوب می‌شود. در طول سال معمولا روزهای معینی برای تمام کارمندان و کارگران در نظر گرفته می‌شود که میتوانند مطابق قانون کار در محل کار حضور پیدا نکنند. در این شرایط کارکنان میتوانند به استراحت یا انجام امور شخصی خود بپردازند و با آمادگی و انرژی بیشتری به محیط کار بازگردند. مرخصی شامل انواع مختلفی بوده که هر یک از آنها تحت شرایط خاصی قابل استفاده هستند. برای همین کارمندان بهتر است با انواع مرخصی آشنایی داشته باشند تا بتوانند در شرایط مناسب از آنها استفاده نمایند.
بررسی انواع مرخصی در قانون کار
-
مرخصی استحقاقی یا سالیانه
از مهمترین انواع مرخصی کارمندان باید به مرخصی استحقاقی اشاره کرد. در مرخصی استحقاقی کارگر یا کارمند میتواند با دریافت حقوق در محیط کار حاضر نشود. تعداد روزهای مرخصی استحقاقی یا سالیانه به شرکت یا سازمان بستگی دارد. با این حال در قانون کار در این خصوص صحبت شده است و تعداد مرخصی استحقاقی در هر ماه برابر با 2.5 روز کاری در نظر گرفته شده است. بنابراین کارمندان و کارگران میتوانند در هر سال حدود 26 روز از مرخصی استحقاقی (با احتساب 4 جمعه، جمعا 30 روز) استفاده نمایند. برای استفاده از مرخصی استحقاقی به موافقت کارفرما نیاز است. در صورتی که کارمند درخواست مرخصی را کتبا به حضور کارفرما برساند و مدیر شرکت با مرخصی مخالفت کند، باید با توافق کارمند مرخصی به زمان دیگری موکول شود. البته این مدت زمان نباید بیش از 6 ماه باشد. در خصوص مرخصی استحقاقی چند نکته وجود دارد که به بررسی آنها می‌پردازیم.
- کارمندان و کارگران تنها 9 روز از مرخصی سالانه خود را میتوانند ذخیره نمایند.
- در صورتی که کارمند یا کارگر به مدت کمتر از یک سال در شرکت مشغول به کار شده باشد، تعداد روزهای مرخصی بر اساس مدت زمان کارکرد مشخص می‌شود.
- در صورت استعفا و ترک کار، مطالبات بابت مرخصی‌های باقی مانده به کارمند تعلق نمی‌گیرد.
- جمعه‌ها به هیچ عنوان جزو مرخصی استحقاقی حساب نمی‌شود. همچنین 11 اردیبهشت روز کارگر بوده و کلیه کارگران طبق قانون کار تعطیل هستند. برای همین این روز هم نباید به عنوان مرخصی استحقاقی در نظر گرفته شود.
-
مرخصی استعلاجی
یکی دیگر از انواع مرخصی کارمندان در قانون کار، مرخصی استعلاجی است. مرخصی استعلاجی به مرخصی‌ای گفته می‌شود که از سوی پزشک برای افراد تجویز می‌شود. در قانون کار هیچ سقفی برای این نوع مرخصی پیش‌بینی نشده است. با این حال این مرخصی باید حتما به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد. به عبارتی پزشک معتمد سازمان باید مرخصی تجویز شده از سوی پزشک معالج را تایید کند. سقف مرخصی استعلاجی چهار ماه است. مدت زمان این مرخصی باید توسط پزشک معتمد، پزشک معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تایید شود تا هم جزو سوابق کاری و بازنشستگی محسوب شود و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد قرار بگیرد.
-
مرخصی ساعتی
در صورتی که کارمندان نیاز به کار کمتر از 8 ساعت در روز داشته باشند، میتوانند از مرخصی ساعتی استفاده کنند. البته مرخصی ساعتی در دسته مرخصی‌های استحقاقی قرار دارد و به میزان ساعتی که از آن استفاده شود، از مرخصی‌های استحقاقی کاسته می‌شود. مرخصی ساعتی در برخی از شرکت‌ها دو ساعت و در برخی دیگر تا 5 الی 6 ساعت در نظر گرفته می‌شود.
-
مرخصی بدون حقوق
از دیگر انواع مرخصی کارمندان در قانون کار باید به مرخصی بدون حقوق اشاره کرد. استفاده از این مرخصی تنها با موافقت کارفرما امکانپذیر است. سقف این مرخصی هم 2 سال در طول مدت خدمت در یک شرکت در نظر گرفته شده است. در این مدت قرارداد کاری میان کارمند و کارفرما به حالت تعلیق درآمده و پس از پایان آن کارمند میتواند مجددا به کار بازگردد. مرخصی‌های بدون حقوق اغلب برای تحصیل، سفرهای طولانی و یا مشکلات خانوادگی اخذ می‌شوند.
-
مرخصی زایمان
مرخصی زایمان از انواع مرخصی‌هایی است که هم بانوان (مادران) و هم آقایان (پدران) میتوانند از آن استفاده کنند. طبق قانون کار برای مادران شاغل باردار 9 ماه مرخصی زایمان در نظر گرفته شده است. آقایان هم پس از تولد نوزاد میتوانند از 2 هفته مرخصی زایمان بهره‌مند شوند. مرخصی زایمان از مرخصی‌های با حقوق محسوب شده و در بازنشستگی لحاظ می‌شود.
-
مرخصی شیردهی
مرخصی شیردهی مخصوص بانوانی است که به تازگی زایمان کرده‌اند. طبق قانون کار مادران میتوانند به مدت دو سال و به مدت یک ساعت در روز برای شیر دادن به کودک خود از این مرخصی استفاده نمایند. در صورتی هم که مادر دارای فرزندان دوقلو باشد، این مدت زمان دو برابر در نظر گرفته می‌شود.
-
مرخصی حج
در خصوص مرخصی حج در قانون کار میتوان به ماده 67 این قانون رجوع کرد. طبق این ماده “هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده نماید.”
-
مرخصی ازدواج و فوت اقوام درجه یک
به عنوان آخرین انواع مرخصی کارمندان در قانون کار باید به مرخصی ازدواج و مرخصی فوت اقوام درجه یک اشاره کرد. مطابق قانون کار، کارمندان در صورت ازدواج دائم یا فوت یکی از اقوام درجه یک خود میتوانند از سه روز مرخصی با حقوق برخوردار شوند.
جمع بندی
در این مطلب در سایت آسان کار در خصوص انواع مرخصی کارمندان در قانون کار صحبت کردیم و با موارد و نکات مهم در این زمینه آشنا شدیم. همانطور که ملاحظه کردید هر یک از انواع مرخصی‌ها در شرایط خاصی قابل استفاده است. در خصوص انواع مرخصی کارمندان در قانون کار باید به مرخصی استحقاقی یا سالیانه، مرخصی استعلاجی، مرخصی ساعتی، مرخصی بدون حقوق، مرخصی زایمان، مرخصی شیردهی، مرخصی حج، مرخصی ازدواج و مرخصی فوت اقوام درجه یک اشاره کرد.
