برخی از مشاغل نیاز به کار در تمام ساعات شبانه روز دارند و کارکنان آنها باید در نوبت‌های مختلفی مشغول به کار شوند. کارکنان این دسته از مشاغل، به صورت چرخشی در دو یا چند نوبت کار می‌کنند. کارفرما نیز موظف است طبق قانون کار، مبلغی را به عنوان نوبت کاری برای آنها در نظر بگیرد. نوبت کاری با شب کاری تفاوت دارد و نحوه محاسبه مزایای آنها با هم متفاوت است. در ادامه به بررسی تفاوت نوبت کاری با شب کاری می‌پردازیم و اطلاعاتی در این خصوص به شما می‌دهیم.
نوبت کاری چیست؟
همانطور که گفته شد، برخی از مشاغل تنها به کار در ساعات رسمی خلاصه نمی‌شوند و نیاز به کار در مابقی ساعات روز نیز دارند. در واقع این دسته از مشاغل به صورت 24 ساعته و شبانه روزی هستند و باید کارکنانشان به طور شیفتی اقدام به کار در ساعات مختلف نمایند. مشاغل شبانه‌روزی امکان تعطیلی ندارند و برای همین است که به آنها مشاغل نوبت کار می‌گویند. همانطور که میتوان حدس زد در مشاغل نوبت کار، حجم کاری و فشار وارد شده بر کارکنان بسیار زیاد است. برای همین طبق قانون اضافه کاری، مبلغی به عنوان فوق العاده نوبت کاری برای آنها در نظر گرفته می‌شود که این مبلغ همراه با حقوق، دستمزد ماهانه به حساب افراد واریز می‌گردد. از جمله مشاغلی که نیاز به نوبت کاری دارند و جزو مشاغل نوبت کار محسوب می‌شوند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آتشی نشانی‌ها
- مراکز اورژانس
- پلیس و اداره آگاهی
- بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شبانه روزی
- شرکت‌های تولیدی
- و غیره
انواع نوبت کاری
حال که با مشاغل نوبت کاری آشنا شدید، باید بدانید که نوبت کاری انواع مختلفی دارد و به شیفت‌های گوناگونی تقسیم می‌شود. طبق قانون، انواع نوبت کاری عبارتند از:
- نوبت کاری صبح و عصر
- نوبت کاری صبح، عصر و شب
- نوبت کاری شب و صبح
- نوبت کاری عصر و شب
شیفت صبح شامل ساعت کاری از 6 صبح الی 12 ظهر، شیفت عصر شامل ساعت کاری از 14 بعدازظهر الی 22 شب و شیفت شب شامل ساعت کاری از 22 شب الی 6 صبح است. هر یک از شیفت‌های کاری، شامل 8 ساعت کاری هستند. حق شیفت‌های کاری، بیشتر از دستمزد عادی روزانه بوده و بسته به اینکه کدام یک از انواع شیفت کاری باشد، مزایا و حقوق متفاوتی برای آن در نظر گرفته می‌شود. برای مثال از آنجایی که زمان عصر و شب زمان استراحت افراد است، کار در این بازه زمانی دشوارتر بوده و حق شیفت برای آنها بیشتر در نظر گرفته می‌شود. در واقع هر چقدر نوبت کاری از سختی بیشتری برخوردار باشد، مبلغ دستمزدی در نظر گرفته شده برای آن بیشتر خواهد بود.
نکته‌ای که در رابطه با نوبت کاری وجود دارد این است که کار باید به طور نوبتی در ماه گردش داشته باشد. در واقع اگر کارگر برای یک ماه کامل در شیفت صبح و ماه بعدی در شیفت عصر یا شب مشغول باشد، مشمول شرایط نوبت کاری نمی‌شود. چرا که شیفت‌های کاری در این دسته از کارها گردشی ندارند.
فوق العاده نوبت کاری به چه معنا است؟
افرادی که به صورت نوبت کاری مشغول به کار می‌شوند، مشمول دریافت فوق العاده نوبت کاری هستند. فوق العاده در نوبت کاری به این معنا است که به دلیل سختی کار زیاد، باید حقوقی مازاد بر حقوق معمولی به افراد پرداخت شود. در حال حاضر فوق العاده نوبت کاری در نظر گرفته شده طبق قانون مطابق زیر است:
- نوبت کاری صبح و عصر 10 درصد
- نوبت کاری صبح، عصر و شب 15 درصد
- نوبت کاری عصر و شب 22.5 درصد
- نوبت کاری صبح و شب 22.5 درصد
منظور از شب کاری قانون کار چیست؟
یکی از اصطلاحات دیگر در قانون کار، شب کاری است. طبق ماده 53 قانون کار، به ساعت کاری 22 شب الی 6 صبح، شب کاری یا شیفت شب گفته می‌شود. البته این مفهوم بسته به شرایط نوبت کاری و غیر نوبت کاری متفاوت است. برای همین در اینجا به شرح شیفت شب در نوبت کار و غیر نوبت کار می‌پردازیم.
- شب کاری نوبت کار: در بخش‌های قبلی اشاره شد که یکی از انواع نوبت کار، نوبت شب است. برای همین شب کاری در نوبت کار، شامل همان 8 ساعت کار است که از ساعت 22 شب الی 6 صبح در نظر گرفته می‌شود. از آنجایی که کار کردن در شب با شرایط سختی همراه است، نرخ تعلق گرفته برای آن بیشترین میزان را دارد. در حال حاضر برای کارگران شب کار نوبتی، 22.5 درصد حق شیفت در نظر گرفته شده است.
- شب کاری غیر نوبت کار: شب کاری غیر نوبت کار که به شب کاری معمولی نیز معروف است، به شرایطی گفته می‌شود که کارگر در همان ساعات 22 شب الی 6 صبح مشغول به کار بوده و در غیر نوبت کار است. مزد در نظر گرفته شده برای کارگران شب کاری غیر نوبت کار، بیشتر از نوبت کار است. به طوری که این مزد برابر با 35 درصد مزد بیشتر نسبت به ساعات کاری روزانه است.
با توجه به توضیحات اشاره شده مشخص است که شیفت شب یا شب کاری نوعی از نوبت کاری بوده که برای آن بیشترین مزد در نظر گرفته شده است.
روش محاسبه فوق العاده نوبت کاری برای نوبت‌های مختلف
نحوه محاسبه فوق العاده نوبت کاری، بسیار ساده است. در اینجا به زبان ساده این روش محاسبه را بیان کرده تا هر فردی بتواند بر اساس نوبت کار خود، حقوق دریافتی خود را محاسبه نماید:
- در مرحله اول باید حقوق یک ساعت کار روزانه محاسبه شود. برای این کار باید حقوق دریافتی ماهانه را بر تعداد ساعات کاری کل ماه تقسیم کرد.
- پس از آن باید به محاسبه حقوق وزارت کار هر ساعت نوبت کاری پرداخت. برای مثال جهت محاسبه حقوق یک ساعت کار در نوبت کاری عصر و شب، باید به روش زیر عمل کرد:
حقوق یک ساعت معمولی که در مرحله اول بدست آمده را در 22.5 ضرب کرد. نتیجه آن برابر با حقوق یک ساعت کاری در نوبت عصر و شب می‌باشد.
- پس از آن باید عدد بدست آمده در مرحله قبل را در کل میزان ساعات کاری یک ماه ضرب کرد. با این کار میتوان به میزان کل حقوق دریافتی فرد پی برد.
تاثیر افتادن نوبت کاری در روزهای جمعه یا تعطیلات رسمی
همانطور که گفته شد، مشاغل نوبت کار به هیچ وجه تعطیلی ندارند و کارکنان آنها در روزهای تعطیل و جمعه نیز به صورت گردشی به کار می‌پردازند. حال باید دید که قانون چه فوق العاده‌ای را برای این روزها در نظر گرفته است. در این مواقع علاوه بر فوق العاده معمولی نوبت کاری، به کارمندان فوق العاده 40 درصدی بابت تعطیلات نیز پرداخت می‌شود. البته برای این افراد یک روز تعطیل در ایام هفته در نظر گرفته می‌شود تا بتوانند در این روز به استراحت و رسیدگی به خود بپردازند.
جمع بندی
نوبت کاری یکی از موارد پر چالش در قانون کار است که هر فرد کارگر و کارمندی باید از آن اطلاع داشته باشد. با اطلاع از نوبت کاری‌های مختلف و فوق العاده در نظر گرفته شده برای آنها، حق کارگران ضایع نخواهد شد. طبق قانون، نوبت کاری به چهار دسته تقسیم شده که در متن به طور کامل به آنها اشاره داشتیم. در این بین نوبت کاری شب و صبح که از ساعت 22 شب الی 6 صبح است، سخت‌ترین نوبت کار شناخته شده است. به این نوبت کاری، شیفت شب یا شب کاری نیز گفته می‌شود. پس در رابطه با تفاوت نوبت کاری و شب کاری باید بگوییم که شب کاری یکی از انواع نوبت کاری است که برای آن بیشترین فوق العاده و مزد در نظر گرفته شده است. شیفت شب یا شب کاری به دو دسته شب کاری نوبت کار و شب کاری غیر نوبت کار تقسیم می‌گردد که به تفاوت آنها در متن نیز اشاره داشتیم.
جهت دریافت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با کلینیک اداری آسان کار تماس بگیرید.
